تاریخچه بندرگز

اسکله بندرگزاسکله بندرگز

مجموعه اسکله بندرگز به مساحت 94 هکتار در سال 73 با موافقت هیئت دولت توسط سازمان بنادر و کشتیرانی به منظور ایجاد پایانه های مسافری، تجاری و بندری افتتاح شد.

بنا به اظهار مسئولین بنادر و کشتیرانی وقت، بدلیل پایین بودن آبخور و عدم توجیه اقتصادی و نداشتن اعتبار، بهره برداری از این مجموعه مسکوت ماند و در سال 81 این مجموعه طی قرارداد به استانداری گلستان واگذار شد تا از طریق شهرداری و فرمانداری بعنوان طرح سالم سازی دریا از آن بهره برداری شود.

فانوس دریایی بندر گز

ساختمان فانوس دریایی مربوط به اواخر دوره قاجار - دوره پهلوی اول است و در بندرگز، خیابان امام جعفر صادق (ع)، ساحل دریای بندرگز واقع شده و این اثر در تاریخ ۱۱ مرداد ۱۳۸۴ با شمارهٔ ثبت ۱۲۵۶۵ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

نگاهی به شهر بندرگز

بندر گز، یکی از شهرستان های استان گلستان در شمال کشور ایران است که در قسمت جنوب شرقی دریای خزر در کنار خلیج گرگان قرار دارد. از طرف شمال به خلیج گرگان و از جنوب به جنگل های سرسبز رشته کوه های البرز منتهی می شود. در همسایگی این شهر، شهرهای بندرترکمن (بندرشاه) بهشهر (اشرف البلاد) و گرگان (استراباد) قرار دارند. 

ظاهرا یکی از دلایل نامگذاری این بندر به "گز"؛ رویش درختچه های گز در مناطق ساحلی می باشد. از پیدایش اولیه شهر بندرگز اطلاع دقیقی در دست نیست ولی با مراجعه به اسناد تاریخی می توان گفت بندرگز از قدمت تاریخی بسیار برخوردار است؛ به طوری که شاه اسماعیل صفوی برای تسخیر نواحی شرقی دریای خزر به بندرگز مراجعه کرده است. این مطلب گویای آن است که بندرگز در آن زمان روستایی (به نام کناره) بیش نبوده و بعدها در دوره کریم خان زند به علت ارتباط با روسیه تزاری که در شمال شهر وجود داشت با جهش ویژه اقتصادی روبرو می شود

  سواحل و کرانه های دریای  خزر در پیوند با جلگه سرسبز و کوههای بلند سر به فلک کشیده البرز از دیدنی ترین و جالب ترین مناظر شهر گل و بلبل در بندرگز به شمار می رود.

  این شهرستان که در منتهی الیه غربی و در فاصله 44 کیلومتری غرب گرگان مرکز  استان گلستان واقع شده است، این  شهرستان با وجود جاذبه های گردشگری مانند دریا ، جنگل و اماکن تاریخی این می تواند از مراکز مهم گردشگری استان محسوب شود. 

مراکز دیدنی شهرستان  بندر گز شامل اسکله توریستی، ساحل دریا، چشمه قلقلی، توسکا چشمه، چشمه بلبل، جنگل باغو، جنگل وطنا، خلیج گرگان، سیکاپل، جرکلباد، امامزاده حبیب الله و امامزاده سفید چال و .... است.

 

صنایع‌ دستی بندرگز شامل گلیم‌بافی، نمدمالی و سوزن‌دوزی است و از دیگر جاذبه های این شهرستان می توان به جر کلباد ، سیکاپل ، امام زاده  اسماعیل ، چشمه قلقلی و . . . اشاره کرد.

 

بندرگز، از دوران قاجار زمان محمد شاه 1262 ه.ق با احداث یک انبار بزرگ کالا  توسط روس ها به عنوان قطب مهم اقتصادی تجاری منطقه استر آباد محسوب شد، مدتی بعد در اوایل حکومت ناصر الدین شاه این شهر با احداث یک اسکله  چوبی و شعبه بانک استقراضی از یک سو با گرگان، دامغان، شاهرود، مازندران و تهران و از سوی دیگر با باکو و هشتر خان آستارا خان روسیه ارتباط برقرار کرد. 

از مهمترین  اماکن زیارتی این شهرستان میتوان به سفید چال ،امام زاده حبیب ا... نوکنده و  علیرضا سرطاق اشاره کرد.

 

شهرستان بندرگز در دو سوی شمال و جنوب خود دارای جذاببیت های گردشگری است، در ضلع شمالی این شهرستان خلیج  گرگان و شبه جزیره میانکاله واقع شده است، این محدوده علاوه بر اینکه  پناهگاه حیات وحش  میانکاله است، یکی از ذخیره گاه های مهم زیست کره زمین به شمار می آید،هم چنین این محدوده محل مناسبی برای فعالیتهای تحقیقاتی در زمینه پرندگان و آبزیان است.

 

از طرفی مجتمع ساحلی بندرگز  نیز موقعیت قابل توجهی از نظر جذب گردشگران داخلی و خارجی دارد، در ضلع جنوبی هم در میان جنگل های پهن برگ گردشگاه هایی وجود دارد که از  جذابیت های گردشگری برخوردار است.

 

از جمله آن چشمه قلقلی است که در  20 کیلومتری جنوب شهر بندرگز و در عمق جنگل وطنا واقع شده است و دارای  یک راه ارتباطی شوسه از گز به رادکان است و توسکا چشمه با آبی زلال، خنک و گوارا در محلی با چشم اندازهای طبیعی زیبا و روستاهای کوهستانی با مردم پر شور و خون گرم است.

بندرگز در گذشته با نامهای کناره یا قصه کناره بعنوان ساحل شهر استر آباد  محسوب می شد و هم اکنون آثار تاریخی با قدمت 500 ساله می توان در این  منطقه مشاهده کرد .  

 

یکی از آثاری که تاریخ شهر را حکابت می کند"فانوس دریایی" برج مانندی است  که در زمان قاجار توسط روسها در ساحل بنا شد که قدمت این اثر  نشان از پویایی شهر در آن زمان داشته است و در واقع راهنمای کشتی هایی بوده که برای صادرات واردات به خلبج گرگان می آمدند و سواحل بندرگز لنگر می  انداختند.

 

اما مزاده حبیب الله نوکنده: 

 

این امامزاده در هشت کیلومتری غرب بندرگز در مجاورت راه آهن سراسری واقع شده است، در مورد شجره امام زاده حبیب الله نوکنده همگان متفق القولند  که وی از فرزندگان امام موسی ابن جعفر علیه السلام است.

 

از تاریخ تولد و وفات او اطلاع چندانی در دست نیست، احداث مقبره آن حضرت پس از خواب نما شدن برای یکی از زنان متدینه منطقه و اظهار این که قبرم در کنار عصایی است که این عصا اکنون به صورت یک درخت زیتون در آمده است صورت گرفته و قدمت تاریخی آن به 800 سال پیش می رسد.

 

وجه تسمیه بندرگز

 

در واقع  نامگذاری شهر مورد بحث بنام بندرگز بواسطه نزدیک بودن به روستای گز از نام ن روستا ریشه گرفته و بصورت پیش بندر روستای گز محسوب میشده است.

 

همچنین در مورد وجه تسمیه بندرگز برخی اعتقاد دارند که با توجه به تغییرات نام آن بعلت رویش درختچه های گز در زمین های نیمه شور قسمت شمالی  شهر بندر گز و قرار گرفتن شهر در کنار دریای خزر،این شهر بنام "بندر جز" معروف شد و در دوره پهلوی در سال 1316 شمسی کلمه جز که معرب گز  میباشد،مجددا به گز تبدیل و از آن پس به نام بندرگز نامیده شد.

 

جاذبه های طبیعی شهرستان 

 

بندر‌گز یکی از شهرستان‌های استان گلستان است که به علت پایین بودن از سطح دریا فاقد هر گونه بلندی بوده و کاملاً هموار و جلگه‌ای است، مهم  ترین منابع آبی جذب جهانگرد در استان گلستان، دریای خزر و سواحل زیبای آن با چشم اندازها و مناظر بسیار بدیع، دلنشین و دیدنی است که همواره مسافران بسیاری را از دور و نزدیک به سوی خود جلب می کند.

دریای خزر از ظرفیت ها و قابلیت های بسیار بالایی در زمینه بهره برداری های جهانگردی برخوردار است که در نوع خود شاید کم نظیر باشد.، ساحل زیبا و آرام بندر گز در حاشیه دریای  خزر و در فاصله 3 کیلومتری شمال جاده آسیایی تهران - مشهد واقع شده و امکانات تفریحی و اقامتی و رفاهی مناسبی برای استراحت و استفاده بازدیدکنندگان دارد.

     

آثار باستانی و اماکن دیدنی شهر عبارتند از ساختمان گمرگ سابق بندرگز، چشمه قلقلی، قبرستان کهنه بندرگز، دیوار تمیشه باغو کناره بندرگز، قلعه سر محله بندرگز، جر کلباد در قسمت غرب روستای کهنه کلباد، دین تپه در قسمت جنوب روستای کهنه کلباد و .... است.

+ نوشته شده در  جمعه هجدهم مهر 1393ساعت 22:52  توسط مینا مهاجر شهری  |  نظر بدهیدتاریخچه راه اهن بندرگز 

تاریخچه ایستگاه راه آهن بندرگز 

 ساختمان راه اهن بندرگز

درسال ۱۳۰۶ توسط مهندسان المانی اغاز وپس از چندی به اتمام رسید در روز ۴ اسفند ۱۳۰۵ ه .ش لایحه احداث راه اهن سراسری به تصویب رسید

این لایحه دروز اول اسفند ماه از سوی مهدی قلی هدایت به مجلس شورا ارایه وبه تصویب رسید که مهمترین لایحه سال ۱۳۰۵ بود واین موضوع موافق ومخالف هایی هم داشت دکتر محمدمصدق یکی ازمخالفین بودمهدی هدایت (مخبرالسلطنه) در کتاب خاطرات ومخاطرات در مورد راه اهن مینویسد دکتر با این امر مخالف بود ومیگفت باید کارخانه قند احداث که سود بیشتری دارد وراه اهن سودی ندارد ومن میگفتم بسیاری از جیز ها مثل نظمیه و ارتش هم سودی ندارد اما منافع ضروری ومصالح مملکت است وکارخانه قند در جای خود محفوظ است.بنابرین لایه را اهن از بندر مخمره (خرم شهر)وخر موسی به بندر جز(گز) برای اولین بار در ۲۰بهمن ۱۳۰۴درست دو روز پیش از پایان دوره مجلس پنجم شورا مورد مخالفت دکتر قرار گرفت ودر مجلس ششم پس از بحث های فراوان  دکتر اعتقاد داشت هزینه چنین طر ح هایی که کشور برای تهیه قند ارز به خارج بفرستد توجیه اقتصادی در حال حاضر ندارد علاوه بر این لایحه به تصویب مجلس رسید و خرم شهر بعنوان مبادی خط را اهن سراسری  انتخاب شد  با همه این مباحث در روز یکشنبه ۲۳ مهر ۱۳۰۶ بر حسب دعوتی که از طرف وزیر فواید عامه به عمل امده بود در بیرون دروازه گمرک با حضور وزرا ء ورجال مملکتی ونمایندگان مجلس سفرا وامرای ارتش ومدیران جراید وطبقات دیگر دولتی در محوطه حسین اباد در ساعت ۸ صبح پس از سخنرانی رضا خان .نخست وزیر کلنگ نقره ای را به رضا خان داد واو نیز کلنگ احداث ساختمان راه اهن سراسری را بر زمین زد وزیر ساختمانهای شبکه راه اهن ۱۱سال بطول انجامید وهزینه های ان از مالیات های مردم وقسمتی از کسری ان از وام بانکی واعتبارات دولتی تامین شد.احمد شاه نیز مخالف راه اهن شمال بود واو به انگلیسی ها در باب مذاکره اینطور مگوید راه اهن به صلاح ایران. راه اهنی است که از دزداب (زاهدان ) اغاز ومسیر ان به اصفهان وتهران واز مرکز به اراک وکرمان شاه برسد وشرق را به غرب متصل کند ویک چنین راه اهنی از نظر تجارت توجیه اقتصادی دارد. این راه آهن که از مدخل شهر عبور می کند،همچنان یکی از مهمترین شبکه راه های ارتباطی این شهر با تمامی شهر هایی که در مسیر راه آهن سراسری قرار دارند،محسوب می شود.

 

موقعیت جغرافیایی: بندرگز بین 53درجه و51دقیقه تا54درجه و3/1دقیقه طول شرقی و36درجه و7/38دقیقه تا 36درجه و 1/49دقیقه عرض شمالی قرار گرفته است.

 

محدوده جغرافیایی :بندرگز از شمال به خلیج گرگان و جزیره میانکاله، از شرق به شهرستان کردکوی، از غرب به شهرستان گلوگاه و بهشهر در استان مازندران، و از جنوب به رشته کوه البرز محدود شده است.

 

پیشینه

 شهر بندرگز بر اساس یافته های باستان شناسی ،در هزاره پنجم پیش از میلاد،یعنی 7000(هفت هزار)سال پیش آباد و مسکون بوده است.

ش سطحی  روی "تپه خاکی " واقع درغرب خیابان 20(بیست) متری کمربندی بندرگز شامل قطعات سفال شکسته نوع (چشمه علی)و قرمز رنگ با نقوش هندسی سیاه و سفالهای قرمز و خاکستری رنگ عصر آهن و لعابدار دوره اسلامی گویای این مطلب است که بندرگز در 7000(هفت هزار) سال پیش آباد و مسکون بوده است.این تپه مهم تاریخی به دوران پیش از تاریخ تا دوره تاریخی تعلق داشته و به شماره 3644 در تاریخ 25 اسفند ماه 1379 در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

بندر گز در دوران صفویه

 بر اساس نوشته‌های عارف دیهیم، شاه اسماعیل صفوی در زمان لشکرکشی به قصد تصرف سواحل شرقی دریای خزر، در هنگام مراجعت مدتی در قصبه کناره (بندرگز امروزی) اطراق نمود. اقامت وی در این قصبه مصادف می‌شود با یک حادثه بزرگ آتش سوزی که به‌دستور شاه اسماعیل سربازان لشکر به کمک مردم شتافتند و آتش را خاموش نمودند.

قصبهٔ کناره، بعدها در دوره کریم خان زند به‌علت ارتباط با روسیه تزاری که در شمال وجود داشت مورد توجه قرار می‌گیرد و با مهاجرت عده ای از اهالی روستاهای اطراف به این ناحیه، بر تعداد خانه‌ها و دکان‌های چوبی اضافه شد. در حدود سال‌های ۱۲۰۰ شمسی، مردم گز (انزان) که از گذشته‌های دور برای ماهیگیری پس از طی چهار کیلومتر راه به ساحل این دریا می‌آمدند، برای همیشه در این منطقه ساکن شدند تا هستهٔ اولیه شهر بندرگز را بنیان بگذارند. تا یک دههٔ بعد یعنی حدود ۱۲۱۰ شمسی با احداث تاسیسات مبتدی بندری و کشتیرانی از رونق زیادی برخوردار شود و به‌صورت بندری فعال در بیاید. به همین دلیل نام آن از دو بخش بندر + گز نامیده شد. رویش درختچه‌های گز در مناطق ساحلی آن ظاهرا یکی از دلایل نام گذاری این بندر می‌باشد.

بندرگز (بندر جز) از دوران قاجار با ایجاد یک تجارتخانه (انبار بزرگ کالا) توسط روس‌ها در زمان محمد شاه (۱۲۳۶ ه.ق) قطب مهم اقتصادی – تجاری منطقه استراباد محسوب می‌شد. مدتی بعد در اوایل حکومت ناصرالدین شاه با احداث یک اسکله چوبی و عامل شعبه بانک استقراضی روس این بندر از یک سو به استراباد، دامغان، شاهرود، مازندران، و تهران و از سوی دیگر با چرکن، بادکوبه و هشترخان روسیه در تماس تجاری بود. از همین تاریخ مهاجرت از شهرهای روسیه به‌سوی بندرگز آغاز گردید که ارامنه بیشترین تعداد مهاجرین را تشکیل می‌دادند. این گروه مدت‌ها بعد صاحب بسیاری از از املاک و مغازه‌ها گردیدند و سال‌ها نبض و محور اصلی اقتصاد تجاری منطقه را در دست داشتند. قدرت اقتصادی و تراکم جمعیت آن‌ها باعث نفوذشان در این ناحیه شد؛ چنان که یکی از ارامنه در اوایل حکومت رضا شاه (۱۳۰۵ ش) به نمایندگی مجلس مردم این منطقه انتخاب گردید.

روس‌ها برای تسهیل در امر تجارت در یک کیلومتری ساحل بندرگز انبار و فانوس دریایی بلندی بنا نمودند که پس از تخلیه کالاهای روسی از کشتی‌های بزرگ، در حاشیه آن انبار می‌شد و سپس توسط لُتکا (قایق به زبان روسی) آن‌ها را به ساحل می‌آوردند و از این طرف کالاهای خریداری شده از مازندران، شاهرود، دامغان و استراباد را از همین مسیر به روسیه حمل می‌کردند. چند سال بعد کارشناسان بلژیکی بین انبار دریایی روس‌ها تا ساحل پلی را احداث کردند که تا سال‌های ۱۳۲۷ شمسی مورد استفاده بود. یک گزارش تاریخی در سال ۱۲۸۷ شمسی (۱۳۲۷ ه.ق) درباره بندرگز چنین می‌نویسد:

«بندرجز از دهات انزان است. بندری معروف که تجار ارامنه در آنجا مغازه‌های فراوان دارند. همه قسم خرازی، پارچه‌های روسی، بلور، آرد حاجی طرخان، شکر و انواع مشروبات را دارند و با تجار استراباد با پنبه، پوست، کنجد، برنج و پشم داد و ستد می‌کنند. اغلب ترکمانان یموت هم در آنجا خرید و فروش دارند. تلگراف و پست هم دارد. ملک بندرجز متعلق به حاج حسین امین الضرب و انتظام الدوله است».

با احداث راه آهن سراسری و ورود آن در سال ۱۳۰۶ش به بندرگز، حمل و نقل کالا به نقاط دیگر ایران راحت تر و تجارت رونقی مضاعف یافت؛ اما چند سال بعد با برپا شدن شهر بندر ترکمن، و تاسیس اسکلهٔ دریایی بزرگ آن، هم چنین عقب نشینی آب دریا در ساحل بندرگز، دوران رونق تجاری و اقتصادی بندرگز به مرور روند افول را در پیش گرفت و ضربهٔ سنگین بر زندگی اهالی این ناحیه وارد نمود. از آن مقطع جمعیت غالب مردم به کشاورزی روی آوردند.